Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia?

 

Pierwsza książka na blogu nie mogła być inna. „Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia” to jedna z najważniejszych lektur w moim życiu. Kupiona parę lat temu, służy mi do dziś i wracam do niej stosunkowo często. Ma wiele zalet, prawdopodobnie nie umieszczę ich wszystkich w moim wpisie, ale wymienię te najważniejsze, które wpłynęły na mnie bezpośrednio.

Autorką powyższej książki jest Lise Eliot. Jest to neurobiolożka z Chicago Medical School zajmująca się przede wszystkim propagowaniem wiedzy o rozwoju mózgu w wieku dziecięcym. Jej publikacje są cytowane na uniwersytetach niemal na całym świecie. W książce „Co tam się dzieje?...” przedstawiła szczegółowe dane i podstawę akademicką o rozwoju mózgu w sposób łatwy do zrozumienia (także dla osób, które nie posiadających medycznego wykształcenia). Jest to tym bardziej proste, że trudniejsze aspekty wyjaśnione są w postaci ilustracji, rysunków i zdjęć.

Cenię tę publikację właśnie na przedstawienie podstawowej wiedzy biologicznej: budowa mózgu od okresu prenatalnego, powstanie i praca neuronów, procesy chemiczne zachodzące w mózgu dziecka od porodu itp. Wszystko to okraszone przyjemnym, wręcz obyczajowym językiem (jako przykłady zachowań i reakcji Eliot wskazała swoje dzieci). Nachodzi pytanie: czy nauczyciel musi to wiedzieć? Nie, nie musi, ale zrozumienie zachowań dzieci, a w dalszej kolejności – nasza reakcja, będą bardziej adekwatne, jeśli wiemy, jak na komunikaty i informacje reaguje mózg dziecka.

Książka „Co tam się dzieje?...” odpowiedziała na moje pytania i wątpliwości związane z problemami rozwoju społecznego i emocjonalnego – temat rzeka. Mam wrażenie, że nadal te problemy traktowane po macoszemu w oświacie pozostającej poza sferą terapeutyczną. W dobie coraz większej liczby diagnoz niepełnosprawności u dzieci, nauczyciele powinni, jeśli nie MUSZĄ, poznać takich zagadnień, jak autyzm, zespół FAS, zespół Aspergera, czy „maltretowanie w dzieciństwie”. O ile trzy pierwsze zagadnienia są określane przez poradnie pedagogiczno-psychologiczne i wskazują zalecenia dla nauczycieli, o tyle „wyłapanie” przypadku maltretowania dziecka w rodzinie jest jeszcze nadal trudne i stanowi temat tabu w naszym kraju. To właśnie dzięki tej książce dowiedziałam się, że najmniejsze ślady maltretowania zostawiają fizyczne blizny w mózgu i mają potem przełożenie na tworzenie się charakteru dziecka – dlatego konieczna jest natychmiastowa reakcja nauczyciela w celu obrony dziecka.

Książka fantastycznie opisuje biologiczne podstawy powstania pamięci w mózgu dziecka, ale także ukazuje sposoby, jak (i dlaczego) należy ćwiczyć pamięć dzieci. I tu wchodzimy w szeroki jak rzeka temat neurodydaktyki. Pamiętam, że gdy pierwszy raz studiowałam treść tej książki, zrobiłam sobie w tym samym czasie notatki i trzymam do dziś na stronie z rodziałem „Jak wychować bystrzejsze dziecko?”. Oto moje notatki:

Książka stanowi ważną podstawę wiedzy o neurodydaktyce. Autorka szeroko wyjaśnia, że nie ma jednej „inteligencji” – wręcz przeciwnie, istnieje wiele różnych jej rodzajów: językowa, przestrzenna, matematyczno-logiczna, muzyczna, cielesno-kinestetyczna oraz personalna. W rozdziale poświęconym inteligencji poznajemy ważne zagadnienia, z którymi prędzej, czy później, możemy mieć styczność w swojej pracy, np. savant idiots, szybkość przebiegu procesów umysłowych, opracowywanie informacji w dzieciństwie, czy iloraz inteligencji.

 „Co tam się dzieje?...” posiada 626 stron (bez przypisów i indeksu), więc jest to treściwa, gruba książka, sumująca podstawową wiedzę neurobiologiczną, jaką powinni znać m.in. nauczyciele. Myślę, że nauczyciele mogą też śmiało polecać tę książkę rodzicom – poszerzanie świadomości na temat neurobiologii wpłynie jedynie korzystnie na dzieci. Być może rodzice zostaną zainspirowani do zmiany pewnych zachowań i nawyków, co pozytywnie wpłynie na relacje w rodzinie.

 Walor naukowy i wychowawczy książki został dostrzeżony przez Fundację ABCXXI, koordynatora akcji „Cała Polska Czyta Dzieciom”. Fundacja umieściła niniejszą książkę w „Złotej Liście” – zbiorze najbardziej wychowawczych i uwrażliwiających książek, które zostały podzielone na kategorie wiekowe. Mój stosunek do „Złotej Listy” opisałam w osobnej zakładce na blogu, serdecznie zapraszam do lektury.

Najważniejsze zagadnienia poruszane w książce, istotne w zawodzie nauczyciela:
- budowa i rozwój mózgu;
- rozwój zmysłów;
- rola poszczególnych części mózgu w procesie uczenia się;
- wpływ porodu na życie dziecka;
- autyzm, zespół FAS, zespół Aspergera, maltretowanie w dzieciństwie i ich wpływ na życie dziecka;
- rozwój: mowy, ruchowy, społeczno-emocjonalny, intelektualny i ich etapy.

Cena: od 25 złotych (używane)
Tytuł: Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia?
Autor: Lise Eliot
Wydawnictwo: Media Rodzina
Rok wydania: 2003